Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’na Göre Defter Tutma ve Tasdik Ettirme Yükümlülüğü

 

            A- KONU

           

            Vergi Usul Kanunu ve 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre, tutulması  ve tasdiki zorunlu olan defterlere ilişkin açıklamalar makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

 

            B- DEFTER TUTMA VE TASDİK ETTİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

 

            1) Defter Tutması Gerekenler:

 

            a) Vergi Usul Kanunu Açısından Defter Tutması Gerekenler;

 

            Vergi Usul Kanunu’nun 172 nci maddesinde sayılan aşağıdaki gerçek ve tüzel kişiler defter tutmak zorundadırlar.

 

            -Ticaret ve sanat erbabı,

            -Ticaret şirketleri,

            -İktisadi kamu müesseseleri,

            -Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler,

            -Serbest meslek erbabı,

            -Çiftçiler

 

            b) Türk Ticaret Kanunu Açısından Defter Tutması Gerekenler;

 

            Türk Ticaret Kanunu’nun 64 üncü maddesine göre her tacir defter tutmak zorundadır. Gerçek kişi, bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa kendi adına işleten kişiye denir. Tüzel kişi, ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlarda tacir sayılırlar.

 

            2) Tutulması ve Tasdik Edilmesi Gereken Defterler:

 

            a) Vergi Usul Kanunu Açısından Tutulması ve Tasdik Edilmesi Gereken Defterler;

 

            Vergi Usul Kanunu’nun 182 nci maddesine istinaden bilanço usulüne göre tutulması gereken defterler;

           

            -Yevmiye defteri,

            -Defteri kebir, (Tasdiki zorunlu olmayıp, tutulması zorunludur.)

            -Envanter defteri’dir.

           

            Yukarıda sayılanlar dışında Vergi Usul Kanunu’nun ilgili hükümleri gereğince zorunlu tutulanlar işletme defteri, çiftçi işletme defteri, imalat ve istihsal vergisi defteri, nakliyat vergisi defteri, yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri ve serbest meslek kazanç defteri tutulması gerekmektedir.

 

            Vergi Usul Kanunu’nun 220 nci maddesine istinaden tasdik ettirilmesi gereken defterler;

           

            -Yevmiye ve envanter defterleri,

            -İşletme defteri,

            -Çiftçi işletme defteri,

            -İmalat ve İstihsal Vergisi defterleri, (Basit İstihsal Vergisi defteri dahil)

            -Nakliyat Vergisi defteri,

            -Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri,

            -Serbest meslek kazanç defteri,

 

            Bu kanunla cevaz verilen hallerde yukarıda yazılı olanların yerine kullanılacak olan defterler de tasdike tabi olurlar.

 

            b) Türk Ticaret Kanunu Açısından Tutulması ve Tasdik Edilmesi Gereken Defterler;

 

            Türk Ticaret Kanunu’nun 64 üncü maddesinin 3 ve 4 üncü fıkralarında sayılan defterler;

           

            -Yevmiye defteri,

            -Defteri kebir,

            -Envanter defteri,

            -Pay defteri,

            -Anonim şirketler için yönetim kurulu karar defteri,

            -Limited şirketler için müdürler kurulu karar defteri

            -Genel kurul toplantı ve müzekere defteri’dir.

           

            Yukarıda sayılan defterler aynı madde hükümlerine göre tasdikede tabidirler.

 

            3) Defterlerin Açılış Tasdik Zamanı:

 

            a) Vergi Usul Kanunu Açısından Defterlerin Açılış Tasdik Zamanı;

 

            Vergi Usul Kanunu’nun 221 inci maddesine istinaden kanunda yazılı defterleri kullanacak olanlar, bunları aşağıda yazılı zamanlarda tasdik ettirmeye mecburdurlar:

           

            -Ötedenberi işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda yani Aralık ayında,

            -Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,

            -Yeni işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlıyarak on gün içinde,

            -Tasdike tabi deftererin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce,

 

            tasdik ettirmeye mecburdurlar. Ayrıca Vergi Usul Kanunu’nun 222 nci maddesine istinaden defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yeniletmeye mecburdurlar.

 

            b) Türk Ticaret Kanunu Açısından Defterlerin Açılış Tasdik Zamanı;

 

            Türk Ticaret Kanunu’nun 64 üncü maddesinin 3 ve 4 üncü fıkralarında sayılan defterleri kullanacak olanlar, bunları aşağıda yazılı zamanlarda tasdik ettirmeye mecburdurlar:

 

            -Ötedenberi işe devam etmekte olanlar defterlerin izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onaylarını, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayıncan önceki son ayda,

            -Yeni işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler kuruluş sırasında kullanılmaya başlamadan önce,

            -Pay defteri ile genel kurul toplantı ve mükare defterinin yeterli yaprakları bulunması halinde de açılış onayı yaptırmaksızın kullanmaya devam edilebilecektir.

 

            6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda tasdik yenileme ve ara tasdike yer verilmemiştir. Ancak söz konusu kanunun 64 üncü maddesinin 3 üncü fıkrasında “Fiziki ortamda veya elekronik ortamda tutulan ticari defterlerin nasıl tutulacağı, defterlere kayıt zamanı, onay yenileme ile açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığınca müştereken çıkarılan tebliğle belirlenir” ifadesi yer almakta olup bu konuda halen herhangi bir tebliğ yayımlanmamıştır.           

 

            4) Defterlerin Kapanış Tasdik Zamanı:

 

            a) Vergi Usul Kanunu Açısından Defterlerin Kapanış Tasdik Zamanı;

 

            Vergi Usul Kanunu’nunda tutulması zorunlu defterlerin kapanış tasdikine ilişkin herhangi bir ifade bulunmamaktadır.

 

            b) Türk Ticaret Kanunu Açısından Defterlerin Kapanış Tasdik Zamanı;

 

            Türk Ticaret Kanunu’nun 64 üncü maddesinin 3 üncü fıkrasında yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar yaptırılmasının gerektiği belirtilmiştir. Diğer defterlere ilişkin kapanış tasdiki yapılmasına gerek yoktur.

 

            5) Defterleri  Tasdik Ettirmemenin Yaptırımları:

 

            a) Vergi Usul Kanunu Açısından Defterleri Tasdik Ettirmemenin Cezası;

 

            Vergi Usul Kanunu’nun 352 nci maddesinin I Derece Usulsüzlükler bölümünün 8 inci fıkrasında “Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin yaptırılmamış olması (Kanuni sürenin sonundan başlayarak 1 ay geçtikten sonra tasdik ettirilenler tasdik ettirilmemiş sayılır)” halinde birince derece usulsüzlük cezası ile karşı karşıya kalınacaktır Aynı maddenin II Derece Usulsüzlükler bölümünün 6 ncı fıkrasında “Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin, sürenin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması” halinde ikinci derece usulsüzlük cezası ile karşı karşıya kalınacaktır.

 

            Ayrıca Vergi Usul Kanunu’nun 30 uncu maddesinin 3 üncü fıkrasında belirtildiği “Bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerin hepsi veya bir kısmı tutulmamış veya tasdik ettirilmemiş olursa veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple ibraz edilmezse” re’sen takdir sebebidir.

 

            b) Türk Ticaret Kanunu Açısından Defterleri Tasdik Ettirmemenin Cezası;

 

            Türk Ticaret Kanunu’nun 562 nci maddesinin 1 inci fıkrasının c bendinde belirtildiği üzere “64 üncü maddenin 3 üncü fıkrası uyarınca gerekli onaylamaları yaptırmayanlar” 4.000,00 TL (Dörtbin Türk Lirası) idari para cezasıyla karşı karşıya kalacaklardır.

 

            C- SONUÇ

 

            Mükelleflerin defter tutma ve tasdik ettirme hususunda Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nda getirilmiş olan hükümlere uymaları, söz konusu Kanunlarda yer alan cezalarla karşılaşmamaları için  büyük önem arz etmektedir.